Houd cultuur levend
Zeven op de tien mensen vinden het heel erg als er door de coronacrisis culturele initiatieven en gezelschappen failliet gaan, blijkt uit een opinieonderzoek van het Prins Bernhard Cultuurfonds uit 2020. Toch heeft slechts 10% extra gedoneerd om musea, theater- en muziekgezelschappen te steunen. Toch zijn er ook positieve cijfers op gebied van particulier geven. 18,5% van de respondenten geeft aan de sector te steunen met een eenmalige gift/donatie en 17,8% zou dit nog graag willen doen. 9,3% doneert daarnaast nu structureel en 6,4% geeft aan dit nog te willen doen. Van degenen die de culturele sector financieel (willen) steunen, geeft een zesde aan dat de fiscale aftrek van invloed is op de hoogte van de gift. Hoewel er geen verschil wordt gemaakt tussen geven aan culturele instellingen en geven aan creatieve professionals zijn dit vrij hoopvolle cijfers voor de verdere stimulering van particulier geven. Maar aan de echte mentaliteitsverandering – waarbij de bevolking verantwoordelijkheid neemt voor het voortbestaan van haar culturele sector – moet nog hard worden gewerkt.
Popmecenaat: hoe richt je dat in?
Popmecenaat: hoe richt je dat in? Spotify introduceerde tijdens de coronacrisis een donatieknop, waarvan een deel naar het Noodfonds Muziek ging – een gift aan de zwaarst getroffen rechthebbenden van Buma/Stemra en Sena – en een deel rechtstreeks naar de artiest wiens muziek je graag draait. Maar Rocco Hueting, toetsenist van rockband De Staat, en hoogleraar Helleke van den Braber beargumenteren in De Volkskrant dat dit geen duurzame oplossing is: ‘Mecenaat in de pop kan bloeien als het wederkerig van aard is, gericht op uitwisseling’. Hoe moet het dan wel? ‘Geefkringen op maat, door bands zélf ontwikkeld, passend bij wie ze zijn’. Daarvoor moeten echter wel eerst enkele taboes doorbroken worden, stelt ook 3voor12: trotse artiesten blijven twijfelen over doneren en crowdfunding, zelfs nu.
Zullen de kunsten na de coronacrisis meer lokaal geworteld zijn?
“Zullen de kunsten na de coronacrisis meer lokaal geworteld zijn?”, vroeg Alex Burghoorn zich af in De Volkskrant. In het begin van de crisis zocht de museumsector massaal naar online opties en oplossingen, zodat de museumbezoeker nog altijd ‘naar het museum’ kon. Waar veel musea zich daarmee richten op het publiek, zochten Het Stedelijk Museum Schiedam & De Lakenhal voornamelijk naar mogelijkheden om kunstenaars en collectieven direct te steunen. Inmiddels oud-directeur van Museum De Lakenhal Meta Knol vertelde in het NRC dat “iedereen die het zich kan veroorloven, nu kunst moeten kopen”. De Lakenhal koos er ook daarom voor om twaalf kunstenaars van collectief ROEM de vrije hand te geven met €12.000. Stedelijk Museum Schiedam heeft met dank aan De Groot Fonds en het Fonds Schiedam zo’n €17.500 beschikbaar gesteld voor individuele kunstenaars om troostkunst te maken. De musea zijn hard getroffen, maar de kunstenaars wellicht nog veel harder. Het dicht bij huis zoeken van samenwerkingen in de culturele sector kan daarom bijdragen aan een vitale sector. “Voordeel van zo’n diepere verankering in het lokale of nationale speelveld kan zijn dat de band met de buurt groei, wat ook financieel voordeel kan opleveren”, schrijft Burghoorn. Het steunen van kunstenaars door musea kan daarmee wellicht ook het particulier mecenaat bevorderen. De kunstenaar aan de achterban van een museum koppelen lijkt daarmee niet meer op belangenverstrengeling, maar op een optimale samenwerking.
Onderzoek geven in Nederland
Nederland is een vrijgevig land. Volgens het doorlopende onderzoek van het Centrum voor Filantropische Studies aan de VU, Geven in Nederland, gaven huishoudens, bedrijven, kansspelen, fondsen en nalatenschappen in 2018 samen maar liefst 5.7 miljard euro aan goede doelen. 43% daarvan, € 2.421 miljoen, kwam rechtstreeks bij huishoudens vandaan, en 8% (€ 433 miljoen) werd door fondsen (uit opbrengst vermogen) geschonken. Maar welk aandeel heeft cultuur in dit plaatje? Van alle giften in 2018 ging een ruime 5% (€ 309 miljoen) naar cultuur. Particulieren gaven € 78 miljoen en fondsen € 16 miljoen. Dat zou optellen tot een totaal van € 94 miljoen particuliere giften aan kunst en cultuur in 2018. Ook crowdfunding kwam aan bod: 10% van de huishoudens in Nederland geeft wel eens aan crowdfunding. Bij goed relatiebeheer en bij mogelijkheid tot matchfunding zijn donateurs eerder geneigd te geven. Helaas maakt Geven in Nederland geen onderscheid tussen verschillende typen ontvangers (individuele makers versus culturele instellingen) binnen de sector kunst en cultuur.